Функцыю забеспячэння свабоднага доступу да прававой інфармацыі, найбольш набліжанага да карыстальнікам, рэалізуюць публічныя цэнтры прававой інфармацыі (ПЦПІ).
У адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2010 г. № 712 «Аб удасканаленні дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь» пад ПЦПІ разумеецца пункт свабоднага доступу грамадзян да эталоннай прававой інфармацыі, які ствараецца Міністэрствам культуры сумесна з Нацыянальным цэнтрам прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь (НЦПІ) на базе дзяржаўнай публічнай бібліятэкі для забеспячэння фарміравання ў грамадзян прававых ведаў, навыкаў правамернага паводзін, паважлівага стаўлення да права і садзейнічання правядзенню мерапрыемстваў па прававой асвеце грамадзян.
Дзейнасць ПЦПІ рэгулюецца Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2010 г. № 712 «Аб удасканаленні дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь», Палажэннем аб публічным цэнтры прававой інфармацыі, зацверджаным пастановай Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь ад 10 лютага 2011 г. № 4 «Аб зацвярджэнні Палажэння аб публічным цэнтры прававой інфармацыі», Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб культуры, а таксама іншымі актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь.
На рэспубліканскім узроўні каардынацыю і метадычнае забеспячэнне функцыянавання ПЦПІ ажыццяўляюць Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бібліятэка Беларусі», НЦПІ. На абласным узроўні – структурныя падраздзяленні абласных выканаўчых камітэтаў і Мінскага гарадскога выканаўчага камітэта, якія ажыццяўляюць дзяржаўна-ўладныя паўнамоцтвы ў галіне культуры, абласныя бібліятэкі, а таксама якія ўваходзяць у сістэму філіялы НЦПІ – рэгіянальныя цэнтры прававой інфармацыі, на раённым (гарадскім) узроўні – структурныя падраздзяленні раённых (гарадскіх) выканаўчых камітэтаў, якія ажыццяўляюць дзяржаўна-ўладныя паўнамоцтвы ў галіне культуры, раённыя (гарадскія) бібліятэкі.
Зараз у Рэспубліцы Беларусь функцыянуюць 625 ПЦПІ на базе ўсіх абласных, цэнтральных і 464 бібліятэк-філіялаў, 4 % з якіх складаюць дзіцячыя бібліятэкі.
Больш за 50 % ПЦПІ змешчаны ў сельскай мясцовасці. У сярэднім кожная чацвёртая публічная бібліятэка рэспублікі мае такі цэнтр. У залежнасці ад арганізацыйнай структуры бібліятэкі ПЦПІ можа быць самастойным структурным падраздзяленнем, роўна як уваходзіць у склад яе любога падраздзялення: чытальнай залы, аддзела абслугоўвання небудзь даведачна-бібліяграфічнага (даведачна-інфармацыйнага) аддзела.
ПЦПІ знаходзіцца ў падпарадкаванні дырэктара бібліятэкі. Любому карыстальніку незалежна ад узросту і сацыяльнага статусу ў ПЦПІ прадастаўлена магчымасць азнаёміцца з тэкстамі прававых актаў, раздрукаваць іх ці захаваць на асобным носьбіце інфармацыі. Па запыце карыстальніка бібліятэкары выконваюць даведкі, складаюць тэматычныя спісы прававых актаў, падаюць друкаваныя і электронныя выданні, якія змяшчаюць эталонную прававую інфармацыю. Карыстальнік, не які валодае навыкамі працы з інфармацыйна-прававымі рэсурсамі, заўсёды можа разлічваць на дапамогу бібліятэкара ў пошуку патрэбнай інфармацыі, кансультаванне па пытаннях працы з базамі і банкамі дадзеных прававой інфармацыі, інтэрнэт-рэсурсамі.
Стварэнне і дзейнасць ПЦПІ з'яўляюцца наглядным прыкладам рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў арганізацыі бесперашкоднага доступу грамадзян да афіцыйнай, дакладнай і актуальнай прававой інфармацыі, развіцця дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі ў нашай краіне.
Гістарычная даведка.
На аснове мадэлі стварэння цэнтраў прававой інфармацыі ў Расійскай Федэрацыі Нацыянальным цэнтрам прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь у 1999 годзе было прапанавана стварэнне публічных цэнтраў прававой інфармацыі (ПЦПІ) на базе публічных бібліятэк, у якіх кожны грамадзянін атрымае магчымасць бясплатна азнаёміцца з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
Гэтаму спрыяла якая адбываецца інтэграцыя навукова-тэхнічнай і прававой інфармацыі з бібліятэчнымі рэсурсамі, а таксама створаная ў Рэспубліцы Беларусь сістэма распаўсюджвання прававой інфармацыі (Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 1 сьнежня. 1998 г. № 565 «Аб парадку распаўсюджвання прававой інфармацыі ў Рэспубліцы Беларусь»). У адпаведнасці з пунктам 5 Палажэння аб парадку распаўсюджвання прававой інфармацыі ў Рэспубліцы Беларусь, зацверджанага гэтым указам, «дзяржаўныя публічныя бібліятэкі забяспечваюць свабодны доступ грамадзян да прававой інфармацыі, апублікаванай у сродках масавай інфармацыі, іншых друкаваных выданнях або якая змяшчаецца ў камп'ютарных базах і банках дадзеных».
Праект аб магчымасці стварэння ПЦПІ быў абмеркаваны з галоўным дзяржаўна-прававым упраўленнем Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, пасля чаго 28 верасня 1999 г НЦПІ было накіраваны ліст у Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь (далей – Міністэрства культуры) з прапановай падтрымаць ініцыятыву па стварэнні ПЦПІ, а таксама распрацаваць і сумесна ажыццявіць праект па пабудове сістэмы такіх цэнтраў.
Рашэннем калегіі Міністэрства культуры № 8 ад 28 кастрычніка 1999 г. вызначана стварэнне на працягу 2000 года на базе абласных бібліятэк ПЦПИ. У развіццё гэтага рашэння ў траўні 2000 года ў НЦПІ было праведзена рабочай нараду з прадстаўнікамі Міністэрства культуры, Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, Беларускай Бібліятэчнай асацыяцыі і вядучых галіновых бібліятэк, у ходзе якога былі па магчымасці скаардынаваныя дзеянні па стварэнні ПЦПІ, абмеркаваны накірункі сумеснай дзейнасці па іх стварэнні.
Па фактычных дадзеных прататыпы ПЦПІ пачалі стварацца ў Рэспубліцы Беларусь ужо ў 1999 г. Такімі прыкладамі могуць з'яўляцца цэнтр прававой інфармацыі на базе Цэнтральнай гарадской бібліятэкі імя А. Макаёнка ў г. Гродна, інфармацыйны цэнтр на базе Наваполацкай цэнтральнай бібліятэчнай сістэмы (ажыццяўляў працу па зборы і распаўсюджванню прававой інфармацыі рэгіёну), а таксама ПЦПІ, створаны ў лютым 2000 года ў чытальнай зале цэнтральнай бібліятэкі г. Шклова.
Па ініцыятыве рэгіянальнага цэнтра прававой інфармацыі (РЦПІ) Гомельскай вобласці было заключана пагадненне з абласной універсальнай бібліятэкай ім. У. І. Леніна аб стварэнні на яе базе ПЦПІ, у выніку чаго ў ліпені 2000 года ў даведачна-бібліяграфічным аддзеле гэтай бібліятэкі быў усталяваны ЭБДПІ «Эталон-WIN», праведзена навучанне персаналу бібліятэкі правілах эксплуатацыі гэтага ртесурса.
Упраўленнем культуры Брэсцкага аблвыканкама ў 2000 годзе закуплена 6 камплектаў ЭБДПІ для стварэння ПЦПІ у тых бібліятэках, дзе былі створаны адпаведныя матэрыяльна-тэхнічныя ўмовы (Брэсцкая абласная бібліятэка, публічныя бібліятэкі Пінска, Ляхавічаў, Кобрына, Івацэвічаў і Баранавічаў).
Першыя ПЦПІ Мінскай вобласці былі створаны ў траўні 2001 года на базе Капыльскай і Салігорскай раённых бібліятэк.
Першы ПЦПІ ў г. Мінску створаны ў красавіку 2001 года на базе Цэнтральнай гарадской бібліятэкі імя Янкі Купалы.
У студзені 2001 года НЦПІ ўнесена ў Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь канкрэтныя прапановы па стварэнні і працы сеткі ПЦПІ. Дадзеная ініцыятыва была адобрана даручэннем Кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 25 студзеня 2001 г. № 11/51.
У мэтах выканання даручэння 26 лютага 2001 г. у НЦПІ адбылася нарада па пытанні стварэння ў Рэспубліцы Беларусь сеткі ПЦПІ з удзелам супрацоўнікаў НЦПІ, РЦПІ, прадстаўнікоў Міністэрства культуры, Беларускай бібліятэчнай асацыяцыі, Нацыянальнай і Прэзідэнцкай бібліятэк, Мінскай абласной бібліятэкі ім. А. С. Пушкіна, а таксама Рэспубліканскай калегіі адвакатаў.
У выніку дадзенага нарады 18 красавіка 2001 г НЦПІ і Міністэрствам культуры было падпісана Пагадненне № 8029/2001 аб стварэнні публічных цэнтраў прававой інфармацыі ў Рэспубліцы Беларусь і развіцці супрацоўніцтва ў вобласці распаўсюджвання прававой інфармацыі. Акрамя таго, прынята рашэнне аб прававой рэгламентацыі ўсіх пытанняў, звязаных з стварэннем ПЦПІ.
Вырашальным этапам у стварэнні сеткі ПЦПІ стала выданне распараджэння Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 13 ліпеня 2001 г. № 61ра «Аб удасканаленні адзінай дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі і міждзяржаўнай сістэмы абмену прававой інфармацыяй», якім прапанавана аблвыканкамам і Мінскаму гарвыканкаму сумесна з НЦПІ па ўзгадненні з Міністэрствам культуры да 1 кастрычніка 2001 г. стварыць у г. Мінску, у гарадах абласнога падпарадкавання ПЦПІ.
У адпаведнасці з названым распараджэннем НЦПІ ў 2001 г. распрацаваў Тыпавую праграму стварэння і развіцця ПЦПІ, а таксама Тыпавое палажэнне аб ПЦПІ, узгодненыя з Рэспубліканскай калегіяй адвакатаў і Міністэрствам культуры.
Акрамя таго, аблвыканкамамі (Мінскім гарвыканкамам) былі прынятыя праграмы стварэння і развіцця ПЦПІ. Да канца 2000 г. налічвалася 10 ПЦПІ, у 2001 г. іх колькасць узрасла да 58. Асноўны рост колькасці ПЦПІ прыпадае на 2002-2012 гады.
У мэтах прывядзення прававых актаў, якія рэгулююць дзейнасць ПЦПІ, у адпаведнасць з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2010 г. № 712 «Аб удасканаленні дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь», Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь пастановай ад 10 лютага 2011 г. № 4 зацвердзіў Палажэнне аб публічным цэнтры прававой інфармацыі.
На сённяшні дзень ў Рэспубліцы Беларусь функцыянуюць 625 ПЦПИ на базе ўсіх абласных, цэнтральных і 464 бібліятэк-філіялаў, 4 % з якіх складаюць дзіцячыя бібліятэкі. Больш за 50 % ПЦПІ размешчаны ў сельскай мясцовасці.
Такім чынам, нягледзячы на існуючыя тэндэнцыі па скарачэнні ў рэспубліцы колькасці публічных бібліятэк, сістэма ПЦПИ на іх базе з кожным годам павялічваецца. У апошнія гады дынаміка росту такіх цэнтраў значна запаволілася ў параўнанні з першай дзесяцігодку, але ў цэлым з'яўляецца цалкам аптымістычнай і сведчыць аб устанаўленні ў рэспубліцы іх аптымальнага колькасці з улікам шчыльнасці насельніцтва, эканамічных іншых магчымасцяў. Гэта дазваляе забяспечыць дастатковы ўзровень забяспечанасці нашых грамадзян прававой інфармацыяй праз бібліятэчную сетку.
Спіс публічных цэнтраў прававой інфармацыі
Стварэнне і развіццё сеткі ПЦПІ ў рэспубліцы з'яўляецца сумесным праектам НЦПІ і Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, які адобраны Кіраўніком дзяржавы і паспяхова рэалізуецца пры падтрымцы аблвыканкамаў (Мінскага гарвыканкама).
На сённяшні час у Рэспубліцы Беларусь функцыянуюць 625 ПЦПІ на базе ўсіх абласных, цэнтральных, а таксама большасці бібліятэк-філіялаў.
Цэнтры прававой інфармацыі
У адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2010 г. № 712 «Аб удасканаленні дзяржаўнай сістэмы прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь» беларускія цэнтры доступу да прававой інфармацыі прадстаўлены дзвюма разнавіднасцямі – публічныя цэнтры прававой інфармацыі (ПЦПІ) і цэнтрамі эталоннай прававой інфармацыі (ЦЭПІ).
ПЦПІ – гэта-пункт свабоднага доступу грамадзян да эталоннай прававой інфармацыі, які ствараецца Міністэрствам культуры сумесна з Нацыянальным цэнтрам прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь (далей – НЦПІ) на базе дзяржаўнай публічнай бібліятэкі для забеспячэння фарміравання ў грамадзян прававых ведаў, навыкаў правамернага паводзін, паважлівага стаўлення да права і садзейнічання правядзенню мерапрыемстваў па прававой асвеце грамадзян.
У сваю чаргу ЦЭПІ вызначаюцца як пункт доступу да эталоннай прававой інфармацыі, які ствараецца дзяржаўным органам ці іншай арганізацыяй сумесна з НЦПІ для забеспячэння навуковай, навучальнай, выхаваўчай, інфармацыйна-асветніцкага працэсаў.
Найбольш шматлікай у Рэспубліцы Беларусь з'яўляецца сетка ПЦПІ. На сённяшні дзень ў Рэспубліцы Беларусь функцыянуюць 625 ПЦПІ на базе ўсіх абласных, цэнтральных і 464 бібліятэк-філіялаў, 4 % з якіх складаюць дзіцячыя бібліятэкі. Больш за 50 % ПЦПІ размешчаны ў сельскай мясцовасці.
НЦПІ сумесна і іншымі дзяржаўнымі органамі і арганізацыямі, у тым ліку за мяжой, забяспечана стварэнне і функцыянаванне 124 ЦЭПІ: 86 у Рэспубліцы Беларусь і 38 за яе межамі.
Падзяліцца ў сац. сетках